A PANDEMIA NA VIDA DAS MULHERES: UMA REFLEXÃO FEMINISTA A PARTIR DE MOÇAMBIQUE E BRASIL

Autores

DOI:

10.29286/rep.v30ijan/dez.11780

Palavras-chave:

Pandemia, Mulheres, Moçambique, Brasil

Resumo

A pandemia pelo novo Coronavírus, a rapidez da sua disseminação e a terrível visibilidade dos seus impactos são razões suficientes para propormos uma reflexão feminista que vá para além das visões sanitária e da política econômica neoliberal dominantes. Nesta perspectiva, apresentamos uma leitura sobre esta realidade a partir da experiência de vida de mulheres em Moçambique e Brasil. Partimos da compreensão que o capitalismo é antissocial, antidemocrático, misógino, colonial e ecocida para colocar em evidência que nada pode ficar como dantes para que a vida, em todas as suas formas, se mantenha e floresça para todas e todos.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

Teresa CUNHA, Universidade de Coimbra - Centro de Estudos Sociais

Doutorada em Sociologia pela Universidade de Coimbra e pesquisadora sénior do Centro de Estudos Sociais da Universidade de Coimbra e pesquisadora associada do Centro de Estudos Africanos da Universidade Eduardo Mondlane.

Luísa de Pinho VALLE, Universidade de Coimbra Centro de Estudos Sociais

Doutoranda no programa Democracia no Século XXI, do Centro de Estudos Sociais, Universidade de Coimbra.

Referências

AFONSO, N. Dia da Consciência Negra: números expõem desigualdade racial no Brasil. Revista Piauí, Folha de São Paulo, 2019. Disponível em https://piaui.folha.uol.com.br/lupa/2019/11/20/consciencia-negra-numeros-brasil/ Acessado em: 20 Jan 21.

ANDRADE, J. Quem são os 33 novos bilionários brasileiros. Forbes, 18 Set 20, 2020. Disponível em https://forbes.com.br/listas/2020/09/acionistas-da-weg-somam-dez-dos-33-novos-bilionarios-brasileiros/ Acessado em: 26 Jan 21.

BLOOMBERG (2021). Bloomberg Billionaires Index. Bloomberg. Disponível em https://www.bloomberg.com/billionaires/ Acessado em: 25 Jan 21.

BRAH, A.; PHOENIX, A. Ain’t I A Woman? Revisiting intersectionality. Journal of International Women’s Studies, Vol 5 (3), 2004.

BRASIL. Taxa de feminicídios no Brasil é a quinta maior do mundo. AgênciaBRASIL, 27 Ago 2017, 2017. Disponível em https://agenciabrasil.ebc.com.br/direitos-humanos/noticia/2017-08/taxa-de-feminicidios-no-brasil-e-quinta-maior-do-mundo Acessado em: 23 Jan 21.

CANAL RURAL. Bill Gates: de rei da tecnologia a maior proprietário de terras agrícolas nos EUA. Bilionário do ramo de tecnologia, ele é dono de 97 mil hectares, distribuídos em 18 dos 50 estados americanos. CanalRural, 15 Jan 21, 2021. Disponível em https://www.canalrural.com.br/noticias/agricultura/bill-gates-maior-proprietario-terras-eua/ Acessado em: 23 Jan 21.

CASTEL-BRANCO, C. N. ‘Economia extractiva e desafios de industrialização em Moçambique’, In Luís Brito, Carlos Nuno Castel-Branco; Sérgio Chichava; António Francisco (Orgs.). Economia extractiva e desafios de industrialização em Moçambique. Maputo: IESE, p. 19-109, 2010.

COUNTRY METERS (s/d). Population of the world and countries. Disponível em https://countrymeters.inf Acessado em: 25 Jan 21.

CUNHA, T. Never Trust Sindarela. Feminismos, Pós-colonialismos, Moçambique e Timor-Leste. Coimbra: Almedina, 2014.

CUNHA, T. Todo o trabalho é produtivo: economias de abundância e da sobriedade. In Xoán Hermida González (Coord.). [Re]Pensar a democracia. Corunha-Galícia: Foro obencomún, p. 101-134, 2017.

FEDERICI, S. Caliban and the witch: Women, the Body and Primitive Accumulation. Brooklin-NY: Autonomedia, 2004.

FEDERICI, S. Revolución en punto cero. Trabajo doméstico, reproducción y luchas feministas. Trad. Carlos Fernández Guervós y Paula Martín Ponz. 2ª Ed. Madrid: Traficantes de Sueños, 2018.

FEDERICI, S. Mulheres e caça às bruxas: da Idade Média aos dias atuais. Trad. Heci Regina Candiani. São Paulo: Boitempo, 2019.

FUKS, R. Quem são as pessoas mais ricas do Brasil em 2020. ebiografia.com, atualizado em 13 Jan 21, 2021. Disponível em https://www.ebiografia.com/pessoas_mais_ricas_do_brasil/ Acessado em: 23 Jan 21.

GAGO, V. Financialization of Popular Life and the Extractive Operations of Capital: A Perspective from Argentina. Trad. Liz Mason-Deese. The South Atlantic Quarterly, 114(1), p. 11-28. Duke University Press, 2015.

GLAMURAMA. Bill Gates compra propriedade de 97 mil hectares e se torna o maior dono de terras dos EUA. Glamurama, 15 Jan 21, 2021. Disponível em https://glamurama.uol.com.br/bill-gates-compra-propriedade-de-97-mil-hectares-e-se-torna-o-maior-dono-de-terras-dos-eua/ Acessado em: 23 Jan 21.

GONZALES, L. Racismo e sexismo na cultura brasileira. Revista Ciências Sociais Hoje, Anpocs, p. 223-244, 1984.

MCCLINTOCK, A. Imperial Leather: Race, Gender, and Sexuality in the Colonial Contex. New York: Routledge, 1995.

MENDOZA, B. La epistemología del sur, la colonialidad del género y el feminismo latino-americano. In Aproximaciones críticas a las prácticas teórico-políticas del feminismo latino-americano. Coord. Yuderkys Espinosa Miñoso. 1a ed. Buenos Aires: En la Frontera, p.19-36, 2010.

MIES, M. Patriarchy and Accumulation on a World Scale: Women in the International Division of Labour. First published in 1986. London: Zed Books, 2014.

MILANEZ, F.; VIDA, S. Pandemia, racismo e genocídio indígena e negro no Brasil: coronavírus e a política de extermínio. In Pensar la pandemia. Observatorio Social del Coronavirus. CLACSO, 2020. Disponível em https://www.clacso.org/pandemia-racismo-e-genocidio-indigena-e-negro-no-brasil-coronavirus-e-a-politica-de-exterminio/ em 22 Jan 21.

MOÇAMBIQUE. Prevalência do HIV aumenta para 13,2 por cento em Moçambique. Portal do Governo de Moçambique, s/d. Disponível em https://dev.portaldogoverno.gov.mz/por/Imprensa/Noticias/Prevalencia-do-HIV-aumenta-para-13-2-por-cento-em-Mocambique Acessado em: 25 Jan 21.

MUNDI, I. Moçambique densidade médicos. IndexMundi, s/d. Disponível em https://www.indexmundi.com/pt/mocambique/densidade_de_medicos.html

OCHA-SERVICES. Gender implications of COVID-19 outbreaks in development and humanitarian settings. CARE, 2020. Disponível em https://reliefweb.int/report/world/gender-implications-covid-19-outbreaks-development-and-humanitarian-settings Acessado em: 25 Jan 21.

OSÓRIO, C.; SILVA, T. C. e. Silenciando a discriminação. Conflitos entre fontes de poder e os direitos humanos das mulheres em Pemba. Maputo: WLSA, 2018.

OXFAM-BRASIL. Mais pessoas morrerão de fome no mundo do que de covid-19 em 2020. OXFAM-Brasil, 2020a. Disponível https://www.oxfam.org.br/noticias/mais-pessoas-morrerao-de-fome-no-mundo-do-que-de-covid-19-em-2020/ Acessado em: 05 Ago 2020.

OXFAM-BRASIL. Tempo de cuidar: o trabalho de cuidado não remunerado e mal pago e a crise global da desigualdade. OXFAM-Brasil, 2020b. Disponível em https://www.oxfam.org.br/justica-social-e-economica/forum-economico-de-davos/tempo-de-cuidar/ Acessado em: 24 Jan 21.

OYĚWÙMÍ, O. The Invention of Women: Making an African Sense of Western Gender Discourses. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press, 1997.

PÉREZ OROZCO, A. Perspectivas feministas en torno a la economía: el caso de los cuidados. Madrid: Consejo Económico y Social - CES, 2006.

PÉREZ OROZCO, A. Subversión feminista de la economía. Aportes para un debate sobre el conflicto capital-vida. 3ª ed. Madrid: Traficantes de Sueños, 2017.

SCHWARCZ, L. M. Sobre o autoritarismo brasileiro. 1ªed. São Paulo: Companhia das Letras, 2020.

SEGURANÇA PÚBLICA. Anuário Brasileiro de Segurança Pública 2019. Fórum Brasileiro de Segurança Pública, 2019. Disponível em http://www.forumseguranca.org.br/wp-content/uploads/2019/10/Anuario-2019-FINAL_21.10.19.pdf Acessado em: 22 Jan 21.

SHIVA, V. A virus, humanity, and the earth. Deccan Herald News, 05 Ap 20, 2020a. Disponível em https://www.deccanherald.com/specials/sunday-spotlight/criminal-law-reforms-arbitrary-panel-ad-hoc-process-inherent-biases-886717.html Acessado em: 28 Mai 20.

SHIVA, V. Vandana Shiva sobre el coronavirus: de los bosques a nuestras granjas, a nuestro microbioma intestinal. Lavaca, 2020b. Disponível em: https://www.lavaca.org/notas/vandana-shiva-sobre-el-coronavirus-de-los-bosques-a-nuestras-granjas-a-nuestro-microbioma-intestinal/ Acessado em: 03 abril 2020.

SHIVA, V.; SHIVA, K. Oneness vs. the 1%: Shattering Illusions, Seeding Freedom. London: Chelsea Green, 2020.

SVAMPA, M. Feminismos del Sur y ecofeminismo, Buenos Aires, Nueva Sociedad, n. 256, p. 127-131, 2015.

SVAMPA, M. Las fronteras del Neoextractivismo en América Latina. Conflictos socioambientales, giro ecoterritorial y nuevas dependencias. Guadalajara, México: Universidad de Guadalajara y CALAS, 2019.

SVAMPA, M. Reflexiones para un mundo post-coronavirus. Nueva Sociedad, Abril, 2020. Disponível em https://www.nuso.org/articulo/reflexiones-para-un-mundo-post-coronavirus/ Acessado em: 30 Ago 20.

UN. COVID-19 could lead to millions of unintended pregnancies, new UN-backed data reveals. United Nations News, 28 Apr 20, 2020. Disponível em https://news.un.org/en/story/2020/04/1062742 Acessado em: 24 Jan 21.

UNICEF (s/d). Casamento prematuro em Moçambique. Moçambique tem uma das taxas mais elevadas de casamento prematuro do mundo. Unicef, s/d Disponível em https://www.unicef.org/mozambique/casamento-prematuro-em-mo%C3%A7ambique Acessado em: 15 Dez 20.

USP. Dados do IBGE mostram que 54% da população brasileira é negra. Eunice Prudente destaca que a mulher negra sofre uma tripla forma dediscriminação porque é mulher, negra e pobre. Jornal da USP, 31 Jul 20, 2020. Disponível em https://jornal.usp.br/radio-usp/dados-do-ibge-mostram-que-54-da-populacao-brasileira-e-negra/ Acessado em: em 24 Jan 21.

Publicado

2021-08-23

Como Citar

CUNHA, T. .; VALLE, L. de P. . A PANDEMIA NA VIDA DAS MULHERES: UMA REFLEXÃO FEMINISTA A PARTIR DE MOÇAMBIQUE E BRASIL. Revista de Educação Pública, [S. l.], v. 30, n. jan/dez, p. 1–20, 2021. DOI: 10.29286/rep.v30ijan/dez.11780. Disponível em: https://periodicoscientificos.ufmt.br/ojs/index.php/educacaopublica/article/view/11780. Acesso em: 20 abr. 2024.